سازمان زمین شناسی:
مدرکی از فعال شدن آتشفشان تفتان نداریم
به گزارش گل ارکیده، مدیرکل دفتر مخاطرات زمین شناسی اظهار داشت: برمبنای تمامی داده ها و شواهد علمی در دسترس ما، آتشفشان های ایران در دسته ی نیمه فعال قرار می گیرند. ممکنست در دوره هایی کوتاه کارهایی محدود داشته باشند، اما فعالیت آنها شبیه نمونه هایی که در نقاطی مانند هاوایی، آسیای جنوب شرقی یا جنوب ایتالیا مشاهده می شود، نیست.
به گزارش گل ارکیده به نقل از خبر آنلاین، فعال شدن آتشفشان «تفتان» در جنوب شرقی ایران بار دیگر نگاه ها را به طرف این قله خاموش جلب کرده و در محافل علمی و رسانه ای سر و صدای زیادی به پا کرده است.
تسنیم در خبری نوشت: برمبنای پژوهشی تازه که در نشریه معتبر «ژئوفیزیکال ریسرچ لترز» (Geophysical Research Letters) انتشار یافته، قسمتهایی از زمین در نزدیکی قله تفتان طی ۱۰ ماه، از ژوئیه ۲۰۲۳ تا مه ۲۰۲۴ (تیر ۱۴۰۳ تا اردیبهشت ۱۴۰۴) حدود ۹ سانتی متر بالا آمده اند.
این تغییر ارتفاع که هنوز کاهش نیافته، بگفته محققان می تواند نشانه ای از افزایش فشار گاز در زیر سطح آتشفشان باشد؛ پدیده ای که سبب شده احتمال «فعال بودن» باردیگر تفتان جدی تر از همیشه مطرح شود.
پابلو گونزالس، آتشفشان شناس مؤسسه محصولات طبیعی و آگروبیولوژی وابسته به شورای تحقیقات ملی اسپانیا و نویسنده ارشد این مطالعه، تاکید کرده است که تفتان احتمالا دیگر نباید «آتشفشان خاموش» درنظر گرفته شود، بلکه بهتر است در دسته آتشفشان های نیمه فعال قرار گیرد.
او می گوید: «فشار ایجادشده در زیر سطح زمین باید در آینده آزاد شود؛ یا بصورت آرام و تدریجی یا به گونه ای خشن تر. هرچند فعلا دلیلی برای نگرانی از فوران قریب الوقوع وجود ندارد، اما تفتان باید با دقت بسیار بیشتری پایش شود.»
آتشفشان تفتان، با ارتفاع ۳۹۴۰ متر، یکی از بلندترین قله های جنوب شرقی ایران است که در منطقه ای کوهستانی از استان سیستان و بلوچستان و در نزدیکی مرز پاکستان قرار دارد. این آتشفشان چینه ای سال ها خاموش تصور می شد، ولی اکنون داده های علمی جدید روایت دیگری از درون آن عرضه می دهند.
نخستین علائم از تغییرات اخیر را محمدحسین محمدنیا، دانشجوی ایرانی تحت راهنمائی گونزالس، در سال ۲۰۲۳ شناسایی کرد. او با بررسی تصاویر ماهواره ای ماموریت Sentinel-۱ آژانس فضایی اروپا دریافت که سطح زمین نزدیک به قله تفتان بصورت جزئی درحال بالاآمدن است. جالب آن که این مشاهدات هم زمان بود با انتشار گزارش هایی در رسانه های اجتماعی بر اساس استشمام گازهای گوگردی از فاصله ۵۰ کیلومتری در شهر خاش.
پژوهشگران می گویند مرحله بعدی تحقیقات، همکاری با تیم های بین المللی برای پایش گازها و تغییرشکل های سطحی آتشفشان تفتان خواهد بود تا تصویر دقیق تری از وضعیت این کوه به دست آید.
به این ترتیب، تفتان که سال ها بعنوان آتشفشانی خاموش شناخته می شد، حالا بار دیگر به کانون توجه دانشمندان و رسانه ها بدل شده است؛ قله ای که شاید در سکوت خود نشانه هایی از بیداری را پنهان کرده باشد.
در رابطه با این موضوع، رضا شهبازی مدیرکل دفتر مخاطرات زمین شناسی، مهندسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور می گوید: ما مجموعه ای از آتشفشان ها ازجمله دماوند، تفتان، بزمان، سبلان، سهند و… را در کشورمان داریم که به طور عمده در دسته ی آتشفشان های نیمه فعال قرار می گیرند. ما هیچ مدرک قطعی و مشخصی در اختیار نداریم که نشان دهد این آتشفشان ها هم اکنون در آستانه ی فعالیت هستند، اما با این حال، هیچ استدلال علمی یا مدرک معتبری هم وجود ندارد که بتوان برمبنای آن اعلام نمود این آتشفشان ها کاملا خاموش اند.
وی اضافه کرد: دلیل این امر آن است که مؤلفه هایی که به فعالیت یک آتشفشان ارتباط پیدا می کنند، مختلف و متنوع اند. بطور مثال، یکی از شاخص ترین آنها که بطور عمومی در مقابل دیدگان همه قرار دارد، خروج گاز و بخارات از دهانه ی آتشفشان هاست؛ پدیده ای که بطور مشخص در آتشفشان های تفتان و دماوند مشاهده می شود.
مولفه ی دیگر، فعالیتهای لرزه ای است؛ یعنی جابه جایی هایی که در زیرساخت زمین و در محدوده ی پیرامون آتشفشان رخ می دهد. معمولا آتشفشان ها در اطراف خود دارای گسل های فعالی هستند، اما تاکنون هیچ نشانه ای از فعالیت غیرمعمول یا غیرطبیعی در این گسل ها مشاهده نشده است. همینطور در زمینه ی خروج گاز و بخارات هم نشانه ای از رفتار غیرطبیعی یا غیرمعمول گزارش نشده است.
معاون سازمان زمین شناسی اظهار داشت: البته گاهی اوقات امکان دارد تغییرات فیزیکیِ موقت در خروج بخار مشاهده شود؛ بعنوان مثال، زمانیکه حجم قابل توجهی از برف یا یخ در قله های آتشفشان بر اثر بارش ذوب شده و بوسیله ترک ها و شکاف ها به درون لایه های زیرین نفوذ می کند، درنتیجه بخار نامتعارفی از دهانه ی سامانه ی آتشفشانی خارج می شود.
بر اساس مواردی که اشاره شد، اگر بخواهیم در رابطه با ی خروج مواد مذاب صحبت نماییم، باید بگوییم در یک یا دو دهه ی گذشته، تنها در مواردی بسیار محدود و موردی در آتشفشان های تفتان و بزمان چنین پدیده ای دیده شده است و آن هم تکرار نشده است.
شهبازی توضیح داد: مولفه ی دیگر، مبحث دفرمیشن یا به هم خوردگی شکل عمومی مخروط آتشفشان است. اگر در دامنه یا مخروط آتشفشان تغییراتی مانند افزایش یا کاهش ارتفاع، یا تغییر در انحنای دامنه مشاهده شود، این امر می تواند نشانه ای از فعالیت درونی ماگما باشد. در مقاله ای که اخیراً انتشار یافته و به آن استناد می شود، بیشتر بر این موضوع تمرکز شده است.
او افزود: ازاین رو باید بررسی نماییم که این تغییر شکل تا چه اندازه واقعی و قابل استناد است و آیا به راستی به دفرمیشن مخروط آتشفشان مربوط می شود یا نه. امروزه ابزارها و روش های سنجش دقیق تری نسبت به گذشته در اختیار داریم و همین مساله باعث می شود داده هایی که در مورد ارتفاع و شکل آتشفشان ها به دست می آید، نسبت به گذشته متفاوت باشد. به این علت نباید هر نوع تغییر در ارتفاع یا شکل کلی آتشفشان را فوراً نشانه ی فعالیت جدید درنظر گرفت.
وی بیان کرد: برمبنای تمامی داده ها و شواهد علمی در دسترس ما، آتشفشان های ایران در دسته ی نیمه فعال قرار می گیرند؛ یعنی امکان دارد در دوره هایی کوتاه فعالیتهایی محدود داشته باشند، اما فعالیت آنها شبیه نمونه هایی که در نقاطی مانند هاوایی، آسیای جنوب شرقی یا جنوب ایتالیا مشاهده می شود، نیست. در حقیقت هیچ نشانه ای از فعالیت مشابه در کشور ما تا حالا بصورت رسمی گزارش نشده است.
مدیرکل دفتر مخاطرات زمین شناسی، مهندسی و زیست محیطی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اشاره کرد: حقیقت این است که این آتشفشان ها، نیمه فعال اند؛ احتمال فعالیت آنها وجود دارد، اما این احتمال اندک است. دلیلش هم آن است که سایر مؤلفه های در رابطه با فعالیت آتشفشانی تغییرات شایان توجهی را نشان نمی دهند. در عین حال، این مساله به آن معنا نیست که باید نسبت به آنها بی توجه باشیم یا احساس امنیت کامل نماییم. ما در کشور آتشفشان داریم، آنها نیمه فعال اند و باید بطور مستمر پایش شوند.
او اظهار داشت: پایش و رصد وضعیت آتشفشان ها یکی از وظایف مهم سازمان زمین شناسی کشور است و خوشبختانه در این سازمان، تیم های تخصصی بصورت مستمر این کارها را دنبال می کنند.
شهبازی اضافه کرد: البته یکی از مسایل مهمی که در کشور با آن روبه رو هستیم این است که تنها زمانیکه چنین اخباری منتشر می شود، متخصصان به مبحث توجه می کنند، اما در شرایط عادی چندان در اولویت نیست. به عبارتی، در سطوح بالادستی آن چنان حمایتی صورت نمی گیرد که بتوانیم سیستم های پایش پیوسته آتشفشان ها را ایجاد و توسعه دهیم.
پایش پیوسته آتشفشان ها کاری هزینه بر است؛ چونکه نیازمند نصب ایستگاهها و سیستم های تخصصی در پیرامون قله های آتشفشانی است. بخش عمده ای از این کارها هم به سازمان زمین شناسی مربوط می شود، اما برای انجام درست و جامع آن ضروری است سازمانهای دولتی و تحقیقاتی کشور بصورت متمرکز و یکپارچه همکاری کنند تا تحلیل هایی واقع بینانه تر و دقیق تر عرضه شود.
وی در انتها اشاره کرد: ازاین رو باید تلاش نماییم شبکه پایش آتشفشان های کشور را تقویت نماییم. با توجه به این که ایران کشوری کوهستانی با چندین قله آتشفشانی نیمه فعال است، این مساله اهمیت ویژه ای دارد و مستلزم آن است که سازمان هایی مانند سازمان زمین شناسی کشور حمایت بیشتری دریافت نمایند تا بتوانند بصورت جدی تر در این مورد فعالیت داشته باشند.
حرف آخر اینکه جالب آن که این مشاهدات هم زمان بود با انتشار گزارش هایی در رسانه های اجتماعی بر مبنای استشمام گازهای گوگردی از فاصله ۵۰ کیلومتری در شهر خاش. با این حال، این مسئله به آن معنا نیست که باید نسبت به آنها بی توجه باشیم یا احساس امنیت کامل نماییم. بخش عمده ای از این کارها هم به سازمان زمین شناسی مربوط می شود، اما برای انجام درست و جامع آن ضروریست سازمانهای دولتی و تحقیقاتی کشور به صورت متمرکز و یکپارچه همکاری کنند تا تحلیل هایی واقع بینانه تر و دقیق تر ارائه شود.
منبع: golorkideh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب