به مناسبت روز ملی دریای خزر؛
آلودگی زخمی بر پیکر دریای کبود
به گزارش گل ارکیده به گزارش گل ارکیده، کشورهای حاشیه دریای خزر در سال 1382 یک کنوانسیون منطقه ای محافظت از محیط زیست دریای خزر معروف به ˮکنوانسیون تهرانˮ را امضاء کردند و 21 مردادماه 1385 لازم الاجرا شدن این معاهده نامه را بعنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند. ازاین رو 21 مردادماه نقطه عطفی در تاریخ همکاریهای زیست محیطی در ارتباط با دریای خزر شمرده می شود که این روز را به نام «دریای خزر» ثبت کرده اند؛ دریاچه ای که به انواع آلودگی ها گرفتار است.
به گزارش گل ارکیده به نقل از ایسنا، دریای خزر بزرگ ترین دریاچه دنیا است و همسایه های این دریاچه کشورهای «ایران»، «روسیه»، «جمهوری آذربایجان»، «جمهوری ترکمنستان» و «جمهوری قزاقستان» هستند. دریای خزر ۶۰۰ هزار و ۳۸۴ کیلومترمربع (یک چهارم مساحت ایران) وسعت دارد و طول آن برابر با ۱۲۰۵ تا ۱۲۸۰ کیلومتر است. گودترین نقطه خزر در نزدیکی سواحل ایران عمقی برابر با ۹۸۰ متر دارد که حجم آب آن برابر با ۷۹۰ هزار کیلومتر مکعب است. خزر در ایران ۷۴۰ کیلومتر ساحل دارد که در استانهای گلستان، گیلان و مازندران واقع شده است. بدون شک دریای خزر نقش بسیار مهمی در منطقه و اقلیم خشک ایران دارد و بستر بسیار مهمی برای انتقال انرژی است.
سالانه ۶۰۰ هزار تن آبزی از آب های خزر صید می شود که این عدد قابل توجه در گردش مالی و اقتصاد منطقه نقش مهمی ایفا می کند. ساحل ایران در جنوب دریای خزر دارای شکل نسبتاً ساده ای است که تنها در غرب، توسط مرداب انزلی و در شرق توسط خلیج گرگان قطع می شود. عرض ساحل از حدود یک کیلومتر در بخش میانی تا حدود ۶۰ کیلومتر در بخش دلتاهای بزرگ (سفیدرود و گرگان رود) تغییر می کند.
دریای خزر اسامی مختلفی دارد همچون آنها می توان به هیرکانی، آبسکون، کبود، وُئوروکَشَ، فراخ کرت، باب الابواب و کاسپین اشاره نمود.
کاهش تراز آب دریای خزر و دردسرهایش
طبق گزارش موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، سطح آب دریای خزر بعد از بالاترین تراز آب ۸۰ سال اخیر در سال ۱۹۹۵ میلادی، با سیری غیریکنواخت درحال کاهش است. بیشترین میزان این کاهش در بازه زمانی سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ میلادی به وقوع پیوسته و این رخداد با کاهش شایان توجه آبدهی رودخانه های مهم شمالی همچون رودخانه ولگا همزمان بوده است البته طی سالهای اخیر علاوه بر تغییرات موثر منابع آب رودخانه ای، افزایش دمای هوا و اثرگذاری آن بر میزان تبخیر و هدر رفت آب، در روند تغییرات سالانه و نوسانات آب تاثیر داشته است.
احمد دنیامالی - نماینده بندرانزلی در مجلس - کاهش تراز آب دریای خزر را موجب خشک شدن تالاب انزلی و سبب افزایش تکثیر سنبل آبی می داند. بگفته او نسبت به سال قبل شاهد پسرفت آب دریای خزر و کاهش ۲۲ سانتیمتراز آب هستیم که روی تالاب نیز اثرگذار می باشد. افزایش حریم تالاب از ۱۹ هزار هکتار به ۲۲ هزار هکتار مشکلاتی را برای ساکنان منطقه به وجود آورده است و تعدادی از روستاها ۱۰۰درصد در حریم تالاب قرار گرفته اند البته با همکاری دادگستری استان تا حالا ۲۰۰۰ هکتار را از حریم خارج کرده اند و برای احقاق حقوق مردم نیز تلاش می کنند.
بهزاد لایقی - مدیر کل مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی کشور- نیز با اشاره به کاهش تراز آب دریای خزر می گوید: داده های ایستگاه های پایش دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تا حالا روندی کاهشی در تراز آب دریای خزر را نشان میدهد. از سال ۷۴ تا حالا بطور متوسط سالانه حدود شش سانتیمتر از تراز آب دریای خزر کاهش پیدا کرده یعنی طی ۲۶ سال اخیر تراز آب دریای خزر ۱.۵ متر کمتر شده که رقم قابل توجهی است.
لایقی مهم ترین عامل کاهش تراز آب این دریاچه را کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریای خزر و کم شدن دِبی رودخانه های این حوضه خصوصاً رودخانه ولگا - که بیش از ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می کند- می داند و اظهار می کند: شدت تابش خورشید بر دریای خزر و تبخیز آب در نتیجه کاهش ابرناکی و بارندگی بیشتر می شود و سبب کاهش هرساله تراز این دریاچه می شود. حجم آبی که سالانه در این دریاچه از دست می رود، کم نیست بدین سبب به نظر نمی رسد که راهکارهای مصنوعی و انسانی مانند طرح های انتقال آب یا کاهش مصرف آب رودخانه های حوضه آبریز دریای خزر بتواند مشکلات را برطرف و کمبود آب را جبران کند و تنها بارش است که می تواند این شرایط را تغییر دهد.
به گفته او علل کاهش بارندگی در منطقه دریای خزر از جهات مختلفی قابل بررسی است اما نباید فراموش نماییم که از طرفی به تغییر اقلیم ناشی از کارهای بشری نیز ارتباط دارد. افزایش گازهای گلخانه ای در جو به سبب کارهای انسانی سبب ایجاد تغییراتی در الگوی بارش ها، آب و هوا و گرم شدن کره زمین شده است بدین سبب کاهش انتشار این گازها شاید بطور ضمنی کمکی دراین زمینه کند. با اینحال یافتن راهکاری مناسب برای وضعیت تراز دریای خزر نیازمند همکاری، همفکری و تعامل بین تمام کشورهای ساحلی دریای خزر است.
دریای خزر در احاطه انواع آلودگی ها
کافی است چند قدم در ساحل این دریاچه در ایران قدم بزنید تا با زباله ها و ماهی هایی مرده مواجه شوید. دریای خزر طی سالهای قبل به مجموعه ای از آلودگی ها تبدیل گشته که علاوه بر اکولوژی این دریاچه، سلامت انسان ها را نیز نشانه گرفته است.
زباله های دپو شده برخی شهرهای حاشیه دریای خزر در ساحل این دریاچه و ورود شیرآبه آنها به دریای خزر از دیگر بحران های جدی هستند که دریای خزر را تهدید می کنند اما آلودگی های دریای خزر تنها به معضل زباله یا آلودگی های نفتی ختم نمی گردد بلکه فاضلاب خیلی از شهرهای استانهای شمالی کشور نیز وارد این دریاچه می شود. معدود شهرهای استانهای حاشیه دریای خزر دارای سیستم تصفیه خانه فاضلاب هستند و فاضلاب سایر شهرها وارد چاه های جذبی و منابع آب زیرزمینی و در نهایت دریای خزر می شود یعنی هر نوع آلودگی از سموم کودهای شیمیایی گرفته تا پساب صنایع که وارد رودخانه ها می شود، همه در نهایت به دریای خزر راه پیدا می کند.
در برخی شهرهای شمال کشور محل دفع زباله در ساحل دریای خزر قرار دارد و شیرآبه آنها بصورت مستقیم وارد دریا می شود. تعداد محل های دفع زباله در این استانها به اندازه تعداد شهرستان ها و گاهی به اندازه تعداد شهرها و روستاها است یعنی هر شهری که در حاشیه دریای خزر قرار دارد، برای خود یک محل دفع زباله جداگانه ای دارد. بدین جهت شهر کوچکی مانند سرخ رود - که جزو شهرستان محمودآباد است - یک محل دفع زباله در کنار ساحل دریای خزر و محمودآباد نیز در یک متری ساحل دریا محل دفع جداگانه ای دارد. بابلسر و سایر شهرهای دیگر نیز به همین صورت محل های دفع زباله جداگانه ای در ساحل دریا و در نزدیکی رودخانه ها دارند.
تبعات آلودگی دریای خزر برای آبزیان و انسان ها
براساس آخرین آماری که از سال ۹۶ در دست است؛ استان مازندران به تنهایی ۱۵ شناگاه آلوده میکروبی دارد و مسافران بدون هیچ نوع آگاهی از آثار زیانباری که این آب آلوده برای خود و فرزندان آنان به همراه دارد، وارد دریای خزر می شوند و گاهی گرفتار لطمه های پوستی و گوارشی می شوند. به اعتقاد پژوهشگران ۸۰ درصد آلودگی دریای خزر متعلق به جریان آب از رودخانه ولگا و سایر رودخانه های غرب از جمهوری آذربایجان به دریای خزر است؛ به شکلی که آلودگی درسواحل باکو و قزاقستان بسیار زیاد است و این امر کوچ آبزیان به سبب آلودگی گسترده این مناطق را باعث شده است. بیشترین آلودگی نفتی در دریای خزر از طرف همسایگان شمالی این دریا تولید می شود که به سبب شیب خزر این آلودگی ها به سمت ایران پیشروی می کند.
طی سالهای اخیر میزان قابل توجهی از جمعیت آبزیان براثر آلودگی های وارد شده به دریای خزرکاهش پیدا کرده است. از طرف دیگر آبزیانی که در معرض این آلودگی ها قرار دارند وارد زنجیره غذایی انسان ها می شوند. آلودگی میکروبی شناگاه های دریای خزر از دیگر نتایج دپوی زباله در ساحل این دریاچه است.
به زیستگاه «فوک خزری» که گونه ای در معرض انقراض است نیز آلودگی های بسیاری وارد می شود این در حالیست که چهار کشور دیگر حاشیه این دریاچه نیز آلودگی های مختلف ناشی از استخراج و پالایش نفت، میادین نفتی دریایی و فاضلاب و پساب صنایع را به میزان متفاوتی روانه این دریاچه با ارزش می کنند.
به گزارش گل ارکیده به نقل از ایسنا، تراز آبی دریای خزر سالانه حدود پنج تا هفت سانتیمتر کاهش می یابد و طی سه دهه گذشته، تراز آبی دریای خزر حدود دو متر و مساحت دریا حدود ۱۵ هزار کیلومتر مربع کم شده است. معضل آلودگی دریای خزر نه فقط به شرایط اقتصادی و سلامت ماهیگیران و خیلی از خانواده ها و شهروندانی که از این دریاچه بهره مند می شوند، لطمه جدی وارد میکند بلکه به اقتصاد کشور نیز لطمه می زند بدین سبب لازم است بیش از پیش به این دریاچه توجه و این زیستگاه باارزش را حفظ نماییم چونکه تخریب دریای خزر علاوه بر لطمه به آبزیان اختلالاتی در زندگی انسان ها به وجود می آورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب