گزارش گل اركیده؛
کانون های فرسایش خاک در استان سمنان
گل ارکیده: مطالعات اخیر نشان میدهد که افزایش چشم گیر مساحت کانون های فرسایش بادی و همزمانی آن با خشکسالی، اندک کشاورزی باقی مانده استان سمنان را نیز در مدت زمان کوتاهی نابود خواهدنمود.
خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمد حسین عابدی: نگاهی به سند آمایش و کانون های بحرانی فرسایش بادی نشان میدهد که متأسفانه با گسترش بیش از پیش خشکسالی در سطح استان سمنان، شاهد افزایش اراضی بیابانی و فرسایش خاکی و بادی نیز در این استان بودهایم تا جایی که کانون های فرسایش در استان روز به روز به شهرها و روستاهایمان نزدیک می شوند.
افزایش چشم گیر مساحت کانون های فرسایش بادی سبب می شود تا اندک کشاورزی نیمه جان استان سمنان که در گیر و دار خشکسالی و کم آبی، کاهش کیفیت آب به سبب افزایش عمق چاه ها و همین طور افزایش هزینه تولید و عدم صرفه اقتصادی شده است نیز رو به ورطه نابودی بگذارد و این یعنی الگوی اقتصادی حداقل ۷۰ درصد مساحت استان سمنان با تهدید روبرو است.
مخاطراتی که فرسایش و خشکسالی دارند
سال ها است که خطی فرضی از وسط استان سمنان کشیده شده که کسی هم منشأ و ریشه آنرا نمی داند و شرق استان شامل دامغان، شاهرود و میامی را که نزدیک به ۷۰ درصد مساحت کل استان سمنان را نیز شامل می شود و بیش از ۶۰ درصد جمعیت را در درون خود دارد محکوم به توسعه کشاورزی محور مبتنی بر کشت های زراعی و در نهایت فرآوری همین محصولات و غرب استان شامل سمنان، گرمسار و… برمبنای الگوی توسعه صنعتی تعیین شده است.
این موضوع دو پدیده را به وجود آورده است نخست این که در چهار دهه اخیر سهم شرق استان سمنان از اعتبارات صنعتی ناچیز بوده به صورتی که برای مثال سهم شهرستان شاهرود این بزرگترین شهرستان استان سمنان از اعتبارات صنعتی ۱۳ درصد کل اعتبارات صنعتی استان سمنان برآورد می شود و دومین پدیده این که اقتصاد شرق استان را به کشاورزی منحصر و در نتیجه با تکانه هایی که خشکسالی، کمبود آب و تلاطم های اقتصادی پدید آورده تقریباً به ورطه سکون رسیده است.
خسارات فرسایش به استان سمنان
در این بین خشکسالی و کاهش سطح آب ها موجب ایجاد بیابان ها و فرسایش شدید شده است به نحوی که زندگی قسمتی از مردم استان را تحت تأثیر قرار داده است آنطور که سرپرست معاونت فنی اداره کل منابع طبیعی استان سمنان می گوید: زندگی ۱۳۲ هزار نفر از مردم استان سمنان بر اثر فرسایش بادی در خطر است.
علی ترابی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلان اینکه فرسایش شدید در استان متأسفانه موجب ایجاد مشکلات فراوانی برای مردم شد است، اشاره کرد: ۱۹ منطقه استان سمنان تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دار که مساحت این کانون ها نزدیک به یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار است و می تواند زندگی مردم استان را در خطر قرار دهد.
وی اضافه کرد: فرسایش بادی سالانه ۳۳ میلیارد تومان به استان خسارت وارد میکند این خسارات در بخش اراضی کشاورزی، خانه های مسکونی روستایی مردم، تأسیسات و… است که بصورت کلی برآورد منابع طبیعی استان سمنان نشان میدهد که ۳۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی و ۱۵۰ هزار هکتار مراتع نیز در خطر فرسایش بادی قرار دارند پس جلوگیری از فرسایش بادی همین طور می تواند به کاهش خسارات وارده به استان هم کمک نماید.
انجام عملیات مقابله ای
سرپرست معاونت فنی منابع طبیعی سمنان با اعلان اینکه ۲۵۰ واحد تاسیساتی بخش صنعت در استان نیز از فرسایش بادی لطمه دیده اند، اشاره کرد: در مجموع برآوردها نشان میدهد که ۵۳۵ هزار و ۱۷۳ هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی در استان شناسایی شده است که بصورت تفکیکی باید گفت به تأسیسات استان شامل یک هزار و ۵۷۸ کیلومتر جاده اصلی و فرعی و ۲۰۰ کیلومتر راه آهن و ایستگاه های آن در طول سال خسارت وارد می سازد که جبرانش آن نیازمند اعتبارات زیادی است.
ترابی در پاسخ به سوالی درباره اقدامات مقابله ای با پدیده فرسایش نیز اظهار داشت: برنامه های مدونی دراین زمینه همه ساله از طرف منابع طبیعی تدوین می شود که برای مثال عملیات بیولوژیکی شامل کاشت درخت برای استواری خاک و مقابله با فرسایش یادی همچون این اقدامات است برای مثال در سال قبل فقط هزار و ۵۰۰ هکتار جنگل دست کاشت در استان به وجود آمده که کار نسبتاً بزرگی بوده است.
وی با اعلان اینکه دو هزار و ۸۰۰ هکتاری آبیاری درختان حواشی کویر استان سمنان در سال قبل با هدف ارتقای پوشش گیاهی و مقابله با فرسایش توسط منابع طبیعی استان انجام شده است، اظهار داشت: ۴۰ کیلومتر باد شکن ملات و بتونی در کویر استان به وجود آمده که نمونه آنرا بطورمثال در رضا آباد خار توران می توان دید یا شاهد بودهایم که با هدف کاهش چرای دام و از میان رفتن پوشش گیاهی طرح ممانعت از ورود دام به هفت هزار و ۲۰۰ هکتار اراضی طبیعی استان اجرا شده است.
اعتبارات جذب شدند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان با اعلان اینکه مقابله با فرسایش نیازمند اعتبارات است و خوشبختانه در مسافرت رییس جمهور به استان توانستیم ۳۰ میلیارد تومان اعتبار دراین زمینه جذب نماییم، اظهار داشت: این اعتبارات برای کنترل کانون های بحرانی فرسایش بادی هزینه خواهد شد.
محمد جعفر مرادی حقیقی با اعلان اینکه از آنجائیکه عملیات بیولوژیکی یکی از سازگارترین اقدامات برای مقابله با فرسایش بادی است، اشاره کرد: ۱۰ هزار هکتار نهال کاری مناطق بیابانی با این اعتبارات صورت خواهد پذیرفت که به داشته های ما در حوزه درختکاری و نهال کاری می افزاید.
وی با اعلان اینکه ۴۰۰ هزار هکتار از عرصه های بیابانی سمنان تاغ کاری شده که تأثیر به سزایی در مقابله با فرسایش دارد، بیان کرد: از سال ۹۶ تا حالا ۱۲ پروژه اجرائی با مجموع ۶۵ هزار مترمکعب عملیات خاکی و ۳۴۰۰ متر مکعب عملیات سنگ و ملات در شهرستان های مختلف اجرا شده تا بتوانیم منابع آبی زیرزمینی را نیز تغذیه نماییم چونکه یکی از عوامل مقابله با بیابان زایی تقویت سفره های آب زیرزمینی است. کانون فرسایش بادی استان سمنان مندرج در آمایش سرزمینی
فرسایش جدی است
یک کارشناس حوزه محیط زیست و منابع طبیعی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلان اینکه اقدامات منابع طبیعی کافی نیستند، اظهار داشت: فرسایش مانند سیلی است که وارد یک منطقه می شود و شما می خواهید با بیل مقابل آن خاک بریزید و مانع درست کنید پس موفق نخواهید شد چونکه پیش از وقوع سیل شما باید فکر سد را می کردید نه هنگامی که آب روان است در نتیجه هر چه هم تلاش کنید باز سیل راه خودرا باز کرده و خسارت وارد می سازد.
حسن اسماعیلی با اعلان اینکه وقتی در دهه ۶۰ نهضت چاه کنی برای ارتقای کشاورزی اجرا شد و ما تمام آب زیرزمینی را به سطح آوردیم و برای کشاورزی سنتی هدر دادیم باید فکر خشکسالی، فرونشست زمین، بیابانی شدن روستاهای حاشیه کویر، پیشروی بیابان و… را می کردیم که نکردیم، بیان داشت: تعجب ما این است که استان سمنان از ۱۸ سال قبل نخستین نشانه های خشکسالی را دیده، چرا تا کنون کار بزرگی نشده است! ۳۰ سال پیش خالی شدن منابع آبی به سبب این که به چشم نمی آمد، نادیده گرفته می شد اما بیابان زایی که با چشم دیده می شد خالی شدن روستاهای بی ارجمند که دیده می شد، چرا برای اینها کاری نکردیم؟
وی با اعلان اینکه برای جلوگیری از این لطمه ها همه ساله برنامه های مدونی در زمینه بیابان برای استان سمنان تدوین و اجرا می شود اما کافی نیست مانند کسی است که می خواهد با کادر آشپزخانه به جنگ فردی برود که کلاشنیکوف در دست دارد پس باید کمربند سبز، افزایش ماندگاری روستاها با ایجاد اشتغال، توسعه کشاورزی علمی مبتنی بر گلخانه ها برای مانایی جمعیت روستایی استان و همین طور هزینه کرد برای مالچ های غیرنفتی سازگار با طبیعت و همین طور بادشکن ها صورت گیرد وگرنه در یک دهه آتی روستایی در جنوب استان سمنان باقی نخواهد ماند.
خطر جدی است
تحقیقات خبرنگار مهر نشان میدهد که ۵.۲ میلیون هکتار عرصه های بیابانی در سطح استان سمنان وجود دارد و تا حالا یک هزار و ۲۰۰ هکتار پروژه مدیریت روان آب، ۴۰ کیلومتر بادشکن غیر زنده بر روی تپه های ماسه ای و هفت هزار و ۴۰۰ هکتار پروژه مدیریت چرا و حفاظت و قرق در استان به اجرا درآمده است.
سال گذشته اما در دومین همایش ملی بیابان با رویکرد مدیریت مناطق خشک و کویری مقاله ای توسط رضا بیات مربی پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و علی اصغر هاشمی مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان نوشته شد که نتایج قابل توجهی داشته و نشان میدهد که فرسایش تا چه اندازه جدی است.
در این مقاله آمده است: میانگین شدت فرسایش در استان ۱۸۸.۴ مترمکعب بر کیلومتر مربع در سال (حدود ۵۴.۲ تن در هکتار در سال) برآورد شده و استان در وضعیت کم تا متوسط از نظر فرسایش است توزیع طبقات فرسایش نشان میدهد بخش های زیادی از استان در وضعیت فرسایش متوسط هستند. شهرستان های گرمسار و دامغان به ترتیب با ۲۶۲ و ۱۶۶ مترمکعب بر کیلومتر مربع در سال بیشترین و کمترین متوسط شدت فرسایش را دارا هستند.
سند آمایش استان و کانون های بحرانی فرسایش بادی
دیگر کارشناس حوزه منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اعلان اینکه سند آمایش استان و کانون های بحرانی فرسایش بادی را مشخص کرده و خبر از بحرانی خفته در استان می دهد، اظهار داشت: همانطور که در این آمایش نیز مشخص شده هیچ یک از سکونتگاه های شهری استان در محدوده تهدید طوفان شن و حرکت ماسه های روان قرار نگرفته و این نشان میدهد که ما کار زیادی را باید در این عرصه صورت دهیم.
محسن غلامیان با اعلان اینکه ۹۱ آبادی در سطح استان سمنان در معرض تهدید طوفان شن هستند، اشاره کرد: اگر روستاهای ما به همین منوال پیش بروند در سالهای آتی کمترین جمعیت را در آنها نخواهیم دید و این یعنی نابودی کشاورزی و دامداری و در نتیجه خالی شدن روستا از جمعیت؛ پس خطر اصلی فرسایش و تبعات منفی آن در این بخش است.
وی با اعلان اینکه وسعت عرصه کانون های فرسایش بادی را ۳۰۰ هزار و ۴۷ هکتار اعلام شده است، اشاره کرد: روانگرایی خاک پدیده ای است که در آن خاک اشباع بر اثر تنش شدیدی که به آن وارد می شود، مقاومت و سختی خودرا بطور کامل از دست می دهد و مانند یک مایع رفتار می کند؛ این تنش وارده می تواند بر اثر تکان های ناشی از زمین لرزه یا دگرگونی های ناگهانی در وضعیت تنش خاک باشد پس در آمایش استان اعلام شده که هیچ یک از سکونتگاه های شهری و روستایی استان در محدوده روانگرایی با قابلیت بالا قرار نگرفته اند.
بحران در پی وقوع و پیشروی فرسایش
آنطور که در سند آمایش استان سمنان آمده مطالعات، ۴۹۴ روستا در خارج از محدوده های دارای قابلیت روانگرایی بوده، ۲۰۳ روستا در محدوده قابلیت کم و ۱۴۴ روستا در محدوده قابلیت متوسط هستند و پس مجن، بسطام، شاهرود، دامغان، شهمیرزاد، سمنان، سرخه، ایوانکی، دیباج، امیریه، درجزین و کلاته در خارج از محدوده دارای قابلیت روانگرایی تلقی شده اند و مهدی شهر، بی ارجمند و کلاته خیج نیز توأم هم در محدوده با قابلیت کم و هم در محدوده با قابلیت متوسط توصیف شده اند.
کارشناسان درباره بحران در پی وقوع و پیشروی فرسایش هشدار می دهند و اعلام می کنند که اولین تبعات منفی این مقوله نیز بر روستاهای استان سمنان به ویژه در جنوب دیده خواهد شد. روستاهایی که همجوار با بیابان هستند. روستاهایی که عمدتا هم از راه کشاورزی و دامداری ارتزاق می کردند و حالا با این بحران هایی که در استان پدید آمده معین نیست که چه مقدار دیگر جمعیت در آنها می تواند ماندگاری داشته باشد.
همین حالا هم ده ها روستای استان سمنان با تانکر آبرسانی شده و حتی آب خوردن هم ندارند و جمعیت شأن به ویژه در بخش خارتوران بی ارجمند به پنج نفر الی ۱۵ نفر هم نمی رسد روستاهایی که زمان ۳۰ خانوار در آنها ساکن بود پس همین حالا هم ماندگاری جمعیت در روستاهای جنوب استان سمنان دشوار است چه برسد به زمانی که فرسایش و بیابان زایی بخواهد پیشروی نیز کند حال باید دید که مسئولان استان سمنان برای مقابله با این پدیده های شوم چه تدبیری می اندیشند.
منبع: golorkideh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب