گزارش گل اركیده؛
نمکی که شهرک شیمیایی به دریاچه نمک قم می پاشد
به گزارش گل ارکیده طرح راه اندازی شهرک شیمیایی ومعدنی در۴۹هکتار از دریاچه نمک قم که بین سه استان اصفهان، قم و سمنان قرار گرفته است، نگرانی های زیادی را نسبت به دریاچه و ایجاد کانون ریزگردهای نمکی بوجود آورده است.
خبرگزاری مهر- گروه استان ها- ندا سپاهی: یک امضا مانده تا عملیات اجرایی شهرک شیمیایی- معدنی در دریاچه نمک قم در شهرستان آران و بیدگل در شمال استان اصفهان آغاز شود، طرحی که باآنکه از جانب سازمان حفاظت محیط زیست تابحال تأیید قطعی نشده ولی اکنون با توجه به این که در سطح کمتر از ۵۰ هکتار مقرر است تأسیس شود بعد از بررسی مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی، از محیط زیست استان اصفهان می تواند مجوز دریافت کند.
دریاچه نمک قم که در قلب ایران، در مجاورت پارک ملی کویر و بین سه استان قم، اصفهان و سمنان قرار دارد در یک دهه گذشته به سبب راه اندازی سدهای مختلف و دریغ شدن حقابه، خشکانده شده است، با توجه به این در شرایطی که مسؤلان محیط زیست در سالهای اخیر نسبت به خشکیدن، نابودی حیات دریاچه و فعال شدن کانون بالقوه ریزگردهای نمکی در مرکز ایران بارها اخطار داده اند عده ای دیگر از مسؤلان به رؤیای ساخت شهرک صنعتی در دل دریاچه بی رمق جامه عمل می پوشانند.
زمزمه های راه اندازی شهرک فرآوری نمک و عناصر معدنی از سال ۱۳۹۵ در دو استان اصفهان و قم به گوش می رسید؛ طرح پیشنهادی و مورد حمایت نماینده سابق مردم کاشان و آران و بیدگل در مجلس شورای اسلامی که بارها در رسانه ها دریاچه نمک را ظرفیت بالقوه توسعه منطقه، دریاچه ثروت و گنج پنهان توصیف کرده، حالا در آستانه تأسیس است. او راه اندازی شهرک شیمیایی- معدنی و برداشت از دریاچه را منشأ تحولات بزرگ اقتصادی در کاشان و آران و بیدگل دانسته و در آخرین اظهار نظر خود در سال قبل گفته است که در مطالعات مجتمع اقتصادی امداد وابسته به کمیته امداد امام خمینی (ره) که با همکاری یک شرکت کانادایی انجام شده، اقتصادی بودن برداشت از این دریاچه به اثبات رسیده و مجوز تأسیس شهرک در آران و بیدگل صادر گردیده است.
تلاش برای ایجاد ناحیه صنعتی در دریاچه نمک برای برداشت مواد معدنی در حالی است که از سال ها پیش تابحال سه شرکت فعال در حوزه نمک با برداشت برداشت سطحی، سالانه ۹۰ هزار تن نمک خوراکی و صنعتی استحصال و در کشور عرضه می کنند که به جز تردد کامیون ها فعالیت آنان برای دریاچه صدمه زا نبوده است اما در طرح راه اندازی شهرک صنعتی- معدنی مقرر است با ایجاد ترانشه هایی در دریاچه، شورابه ها از بستر آن برداشت و از راه لوله به واحدهای فرآوری کارخانه ها برای استخراج پتاسیم، لیتیم و منیزیم منتقل شود.
اسماعیل بایبوردی فرماندار سابق آران و بیدگل در این زمینه به خبرنگار مهر می گوید: دریاچه نمک یکی از معادن بزرگ کشور شمرده می شود و طبق مطالعات انجام شده در این معدن علاوه بر نمکی که از سطح دریاچه برداشت می شود، تابحال ۳۲ میلیون تن منیزیا (یون منیزیم)، ۲۰۰ میلیون تن کلریدسدیم، ۵.۴ میلیون تن کلریدپتاسیم کشف شده است.
او با اعلان اینکه دریاچه نمک منبع عظیم و سرشاری از انواع املاح معدنی با ارزش تخمینی ذخایر بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار است، می افزاید: این دریاچه دارای ظرفیت های بالقوه منابع طبیعی نمک و مشتقات آن از قبیل کلرید سدیم، کلیرید منزیم، سولفات منزیم و سایر فرآورده های نمکی است که میتوان با راه اندازی شهرک صنعتی- معدنی و تخصصی نمک، تولیداتی نظیر کود شیمیایی، کاغذ عایق کاری، ضدیخ، مواد آرایشی، شیشه و سرامیک، شوینده ها، لاستیک، داروسازی و صنایع فولاد تولیداتی را داشته باشیم.
اکنون شرکت شهرک های صنعتی برای راه اندازی شهرک نمک اقدام نموده و نیاز است استعلامات ۱۵ گانه از دستگاه های ذی ربط گرفته شود که البته همه موافقت کردند و بتازگی مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح را تهیه کردیم و محیط زیست هم در شُرُف تأیید کردن است
بایبوردی با اشاره به این که ۴۱ درصد دریاچه نمک متعلق به شهرستان آران و بیدگل، ۲۸ درصد متعلق به استان قم و باقیمانده (۳۱ درصد) متعلق به استان سمنان است، اضافه می کند: طرح راه اندازی شهرک صنعتی شیمیایی - معدنی استحصال و فرآوری نمک و کانی های حاصل از دریاچه نمک و کویر در شهرستان آران و بیدگل از جانب سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اصفهان تائید شده و توسط شرکت شهرک های صنعتی استان اصفهان درحال پیگیری است.
به گزارش گل ارکیده به نقل از مهر سرمایه گذار شهرک صنعتی نمک در آران و بیدگل بخش خصوصی و شرکت شهرک های صنعتی اصفهان است که برای ساخت این شهرک اعتباری بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته است.
آنطور که مهدی طاهری معاون برنامه ریزی شرکت شهرک های صنعتی استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: شهرک ناحیه صنعتی تخصصی فرآوری عناصر معدنی و نمک در مجاورت دریاچه نمک به مساحت ۴۹ هکتار راه اندازی می شود و سطح ۴۹ هکتار برای این است که مجوز آنرا در خود استان بتوانیم بگیریم و طرح بعد از تصویب در شورای برنامه ریزی و توسعه استان و با مصوبه هیأت مدیره مجمع شرکت شهرک های صنعتی، عملیاتی می شود و نیازی به مصوبه هیئت وزیران ندارد.
محیط زیست کلیات پروژه را تائید کرده است
او با اعلان اینکه اگر مساحت شهرک صنعتی بیشتر از ۵۰ هکتار بود به مصوبه هیئت وزیران نیاز داشت، می افزاید: حالا شرکت شهرک های صنعتی برای راه اندازی شهرک نمک اقدام نموده و نیاز است استعلامات ۱۵ گانه از دستگاه های ذی ربط گرفته شود که البته همه موافقت کردند و بتازگی مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح را تهیه کردیم و محیط زیست هم در شُرُف تأیید کردن است.
معاون برنامه ریزی شرکت شهرک های صنعتی استان اصفهان خاطرنشان می کند: محیط زیست در جلسه ای که بتازگی برای دفاع اولیه از طرح ارزیابی داشتیم، کلیات آنرا مشروط تأیید و تصویب کرده است اما هنوز تائید نهایی ندادند.
معاون برنامه ریزی شرکت شهرک های صنعتی درباره چگونگی طرح شهرک فرآوری نمک، اظهار می کند: برنامه ریزی شده شورابه از داخل دریاچه به روش سیرکوله (چرخش) در واحدهای فرآوری، استخراج شود و آبِ مازاد بازیافت شده به دریاچه بر می گردد، بدین جهت دریاچه صدمه چندانی نمی بیند.
محیط زیست قم: طرح بهره بردار فاقد مبنای محیط زیستی است
در همین پیوند سیدرضا موسوی مشکینی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم به خبرنگار مهر می گوید: طرحی که بهره بردار شهرک فرآوری نمک ارایه داده است فاقد مبنای محیط زیستی است و تنها جنبه فنی و اقتصادی دارد که دریاچه ذخایر خوبی دارد و کارهای گسترده انجام دهند اما آنچه که دغدغه های زیست محیطی ما را رفع کند در طرح وجود نداشته است.
او با اشاره به این که طرح راه اندازی واحد فرآوری شورابه منوط به تعیین تکلیف طرح استخراج شورابه از دریاچه است، می افزاید: این تالاب نمک زایی می کند و سال هاست که از سطح خشک آن بهره برداری می شود، از تالاب حوض سلطان هم دو دهه است از لایه سطحی جهت استفاده در کارخانه ها نمک برداشت می شود در حالی در طرح شهرک صنعتی نمک مقرر است حجم عظیمی از شورابه از سفره داخل دریاچه نمک روی سطح زمین منتقل و بهره برداری شود که بی گمان بر دشت های اطراف دریاچه و چاه های کشاورزی تاثیر منفی می گذارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم خاطرنشان می کند: طبق طرح عرضه شده مقرر است ترانشه هایی را در سطح دریاچه حفر کنند که حجم عظیمی از آب شور استخراج و در عرصه پهن می شود. این شورابه غلیظ و خشک شده و در یک کارخانه مواد معدنی آنرا استحصال و استخراج می کنند.
تخلیه شورابه از دل دریاچه نمک فرونشست دشت های کاشان و اصفهان را تشدید می کند
موسوی مشکینی تصریح می کند: دریاچه می تواند مورد بهره برداری قرار بگیرد اما بهره برداری خردمندانه؛ در نظر بگیرید اکنون دشت اصفهان، دشت کاشان و آران و بیدگل درگیر فرونشست و شکاف های عمیقی با چند ده کیلومتر است. مفهوم این پدیده این است که سفره های آب زیرزمینی تخلیه شده است با توجه به این چطور می توانیم سفره دریاچه نمک را با برداشت میلیونها متر مکعب تخلیه نماییم، آن هم آبی را که در حوزه مرکزی ایران بسیار پرارزش است و برای قطره قطره این آب باید برنامه ریزی داشته باشیم.
او ادامه می دهد: آب را از درون دریاچه تخلیه نماییم و در بستر دریاچه استخر بسازیم و آب را تبخیر نماییم و بگوئیم فعالیت اقتصادی انجام می دهیم. این چه توجیهی دارد؟ باید نگاهی دقیق داشت؛ بدین جهت نظر ما این بود که بهره برداری که از این منطقه می شود خردمندانه باشد بطوریکه دریاچه صدمه نبیند چونکه اگر دریاچه صدمه ببیند هیچ فعالیت اقتصادی هم در این منطقه توجیه نخواهد داشت. علاوه بر این که زندگی مردم هم گرفتار اختلال خواهد شد.
سفره های آب زیرزمینی تخلیه شده است با توجه به این چطور می توانیم سفره دریاچه نمک را با برداشت میلیونها متر مکعب تخلیه نماییم، آن هم آبی را که در حوزه مرکزی ایران بسیار بسیار پرارزش است و برای قطره قطره این آب باید برنامه ریزی داشته باشیم
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم از یک سو اکنون تپه های شن روان به سمت آران و بیدگل حرکت می کنند و از طرف دیگر دشت های اطراف قم بخصوص دشت «مسیله» که بین دریاچه نمک و شهر قم قرار گرفته است به سبب خشکسالی کانون های فعال گرد و غبار است.
سدها مانع رسیدن آب به دریاچه نمک
موسوی مشکینی با اشاره به این که آورد سالانه دریاچه نمک در گذشته حدود ۴۵۰ میلیون مترمکعب بوده که با آورد رودخانه های قم تأمین می شده است، می گوید: رودخانه های قمرود، قره چای و شور که همه به قم منتهی می شود به سمت دریاچه نمک می رفتند و آنرا سیراب و حقابه زیست محیطی اش را تأمین می کردند اما اکنون هیچ آبی از این رودخانه ها به دریاچه نمک نمی رسد.
موسوی مشکینی می افزاید: در این رودخانه ها آبی وجود ندارد چونکه روی قمرود سد ۱۵ خرداد و بر رودخانه قره چای در استان مرکزی سد الغدیر راه اندازی شده است و رودخانه شور هم که اندک آبی به سمت قم می آورد در تالاب مُره می ماند و به دریاچه نمک نمی رسد.
او با اعلان اینکه نخستین زنگ خطر این است که حقابه های زیست محیطی دریاچه نمک به سبب دست اندازی ها قطع شده است، اظهار می کند: سال ۱۳۹۵ استان قم برای احقاق حقابه زیست محیطی دریاچه نمک کوشش کرد و تخصیص سالانه ۱۵۴ میلیون مترمکعب از دو رودخانه قمرود و قره چای در شورای عالی آب تصویب کردند اما این تخصیص هیچگاه عملیاتی نشد؛ البته بهار ۱۳۹۸ به دنبال بارندگی های مناسب، از قمرود ۴۰ میلیون مترمکعب و از قره چای (سد الغدیر) ۲۰ میلیون مترمکعب به سمت دریاچه رهاسازی شد اما خیلی تاثیر مثبتی روی حقابه زیست محیطی نداشت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست قم با اعلان اینکه نگاه ما به اکوسیستم ها و مدیریت آنها نمی تواند نگاه بخشی و تابع حوزه سیاسی باشد، می گوید: این اصل در سرتاسر دنیا پذیرفته شده است و در کشورمان هم خیلی از مناطق تحت مدیریت محیط زیست که بین دو یا سه استان مشترک هستند، مدیریت زیست محیطی شأن بوسیله ی یک استان انجام می شود.
او می افزاید: پیشنهاد ما طی مکاتبات با سازمان محیط زیست کشور این بوده که مدیریت زیست بومی دریاچه نمک واحد باشد، یکی از استان ها مدیریت آنرا بر عهده بگیرد یا مستقیم تحت نظر سازمان باشد که خسارت جبران ناپذیری به دریاچه وارد نشود.
موسوی مشکینی تصریح می کند: اگر قرار باشد بهره برداری شود باید کمترین آثار سو را روی دریاچه داشته باشد و پیشنهاد ما استفاده از روش های مدار بسته است که تبخیر و اتلاف آب را به حداقل ممکن برسانند. دغدغه اصلی ما این است.
۲۵ درصد جمعیت کشور در معرض ریزگردهای نمکی
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان قم می گوید: بین تخصیص حقابه و برداشت شورابه باید روندی وجود داشته باشد و قرار نیست محیط زیست حقابه را تأمین اما صنعت حقابه را تبخیر کند.
موسوی مشکینی با تاکید بر این که یکی از دغدغه های ما مبحث کانون ریزگردها است، خاطرنشان می کند: با وجود این که اکنون سطح دریاچه نمک کانون گرد و غبار نیست اما اگر برداشت شورابه ها از دریاچه اتفاق بیافتد و سطح دریاچه بیشتر خشک شود، خشکسالی ادامه یابد و تردد هم بشود، این خطر وجود دارد که دریاچه به کانون ریزگردهای نمکی در آینده تبدیل گردد.
او با اشاره به این که جهت وزش باد در ۶ ماهه نخست سال از سمت غرب به شرق، از دریاچه نمک به سمت قم، تهران و البرز است، می افزاید: گردوغبار دریاچه جمعیت عظیمی از کشور را می تواند تحت تاثیر قرار دهد؛ سالجاری تابحال بخصوص در ۶ ماه نخست روزهای ناسالم قم به سبب گرد و غبار دو برابر زمان مشابه سال ۱۳۹۹ بوده که علت اصلی آن خشکسالی است و شاهد افزایش بی سابقه روزهای گرد و غباری بودیم که متأثر از وزش باد بود اگر دریاچه نمک صدمه ببیند جمعیت قم تهران و البرز را که ۲۵ درصد جمعیت کشورند، تحت تاثیر قرار می دهد.
هشدار؛ برداشت شورآبه خشک شدن دریاچه نمک را تشدید می کند
همچنین علی ارواحی متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی به خبرنگار مهر می گوید: سالهای اخیر حدود بیشتر از ۶۰ سد در حوضه این دریاچه راه اندازی شده است که به سبب وجود این ها به صورت چشمگیری حقابه ها، جریان های سیلابی و روانآب هایی که می توانست به دریاچه نمک قم تخصیص یابد و به آن منتقل شود، دیگر به دریاچه نمک نمی رسد؛ بدین جهت بنظر می رسد برداشت شورابه ها می تواند خشک شدن دریاچه نمک را تشدید و انتشار ریزگردهای نمکی را تسریع کند.
مدیر سابق طرح حفاظت از تالاب های ایران در سازمان حفاظت محیط زیست، معدن کاوی یا راه اندازی صنایعی برای برداشت شورابه دریاچه نمک در شرایط کنونی را که این دریاچه به شدت با کمبود منابع آب روبه رو است و رطوبت حداقلی در بستر آن وجود دارد، تهدید بسیار جدی می داند و خاطرنشان می کند: این امر سبب می شود بیشتر از پیش شاهد خشک شدن دریاچه باشیم و انتشار ریزگردها را تشدید کند و بنا بر این در شرایط کنونی اگر نتایج ناشی از این مساله را دقیق تر بررسی نماییم ممکنست گزینه برداشت شورابه از دریاچه کمتر مورد توجه باشد.
او می افزاید: برداشت شورابه ها در گذشته متداول و معمول بود درحالی که جریانات سیلابی و روانآب ها و منابع آبی در طول سال در اختیار دریاچه نمک قرار می گرفت اما حالا به سبب راه اندازی سدهای مختلف در حوضه دریاچه و رهاسازی آب در زمان نامناسب از سد ۱۵ خرداد که این منابع در اختیار کشاورزان قرار گرفته است، عملاً آبی در دریاچه نمک وجود ندارد.
خطر افزایش فلزات سنگین با بازگرداندن پساب صنعتی به دریاچه
ارواحی درباره بازگرداندن پساب صنعتی به دریاچه نمک در این طرح، می گوید: اکنون مقدار قابل توجهی فلزات سنگین در بستر دریاچه نمک قم وجود دارد که اگر پساب صنعتی را بخواهند مجدد به دریاچه منتقل کنند نه تنها کارکرد شورابه اصلی را ندارد بلکه سبب افزایش فلزات سنگین در این دریاچه می شود. بازگرداندن پساب صنعتی به دریاچه بنظر می رسد توجیه راه اندازی صنایع و بهره برداری در دریاچه است.
او می افزاید: در صورتیکه با این اقدام، ریزگردهای که بخصوص با خشکی دریاچه نمک منتشر می شوند دیگر صرفا ریزگردهای نمکی نخواهند بود بلکه ریزگردهای آلوده به فلزات سنگین هستند و بمراتب می تواند سمی تر باشد و نتایج بهداشت و سلامت برای مردم داشته باشد بدین جهت طرح هم نیازمند بررسی دقیق است و از طرف دیگر کنترل و تصفیه پساب مورد انتظار که بتواند میزان این فلزات را تا جای ممکن به حداقل برساند شاید برای بهره بردار مقرون به صرفه نباشد و گران تر از بهره برداری باشد. مشکل فلزات سنگین دریاچه نمک بسیار مهم خواهد بود.
در شرایط کنونی تمام اراده ما بر این باشد که بخشی از حقابه دریاچه قم تخصیص داده شود و این تخصیص هنگامی باشد که بتواند بیشترین جریان را به دریاچه منتقل کند؛ در صورتیکه این اتفاق بیافتد آن وقت متناسب با میزان تغذیه، برداشت متعادلی از شورابه های دریاچه امکان پذیر خواهد بود
متخصص مدیریت زیست بوم های تالابی ایران با اعلان اینکه دشت مسیله و دریاچه نمک در گذشته تنوع زیستی جانوری و گیاهی قابل توجهی داشته و در راه کریدور پرندگان مهاجر بوده است، خاطرنشان می کند: این نوع مداخلات در دریاچه نمک در شرایطی که تغذیه منابع آبی ندارد و برداشت همزمان شورابه ها، خطر تجمع فلزات سنگین و تهدید جدی برای تنوع زیستی این اکوسیستم پرارزش را به دنبال دارد، مشابه این مداخلات را تالاب میانکاله شاهد می باشیم که البته تنوع زیستی آن به شکل دیگری با آلودگی پساب ها به خطر افتاده است، این نوع مداخلات تأثیراتی را بر اکوسیستم دارد که حتی ممکنست از قبل به صورت دقیق نتوان شناسایی کرد.
ارواحی می گوید: بهتر است در شرایط کنونی تمام اراده ما بر این باشد که بخشی از حقابه دریاچه قم تخصیص داده شود و این تخصیص هنگامی باشد که بتواند بیشترین جریان را به دریاچه منتقل کند؛ در صورتیکه این اتفاق بیافتد آن وقت متناسب با میزان تغذیه، برداشت متعادلی از شورابه های دریاچه امکان پذیر خواهد بود.
اجازه هیچ نوع بهره برداری از دریاچه نمک را در استان سمنان نخواهیم داد
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان هم به خبرنگار مهر می گوید: هیچ نوع بهره برداری از بخشی از دریاچه نمک که در حوزه سیاسی استان سمنان قرار گرفته، در این عرصه وجود ندارد؛ بهره برداری های معدنی تمام در محدوده سیاسی استان اصفهان و در محدوده ای از قم است.
او می افزاید: با توجه به این که دریاچه نمک در استان سمنان محاط با پارک ملی کویر است، ورود از این بخش از دریاچه هیچ امکان پذیر نیست، محیط زیست اجازه نمی دهد چونکه برای ورود به دریاچه باید از پارک ملی کویر بگذرد و از آنجا که ورود به این منطقه را تحت کنترل سختگیرانه قرار داده ایم به هیچ عنوان اجازه ورود از این محدوده به دریاچه را نمی دهیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان با اشاره به این که کارهای معدنی در دریاچه نمک، فاصله زیادی با پارک ملی کویر دارد، خاطرنشان می کند: عرصه هایی از دریاچه که با پارک ملی کویر در استان سمنان مرتبط می باشد، تابحال حفظ شده و حفاظت خواهد شد. مبحث راه اندازی شهرک صنعتی نمک در معاونت محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان درحال بررسی و پیگیری است و این امر منوط به تصمیمات کمیته معاونت دریایی است اما از لحاظ استان خودمان تابحال اجازه هیچ بهره برداری را نداده ایم و نخواهیم داد.
در شرایطی که توسعه ناپایدار دریاچه ها و تالاب ها را خشکانده و زیر پای ایران را خالی می کند، از مسؤلان انتظار می رود برای موافقت یا مخالفت با طرح هایی که به روند قهقرایی سرزمین می انجامد، حساسیت بیشتری داشته باشند، طرح هایی که شاید مانند شهرک صنعتی شیمیایی- معدنی در دریاچه قم در آینده ای نه چندان دور در ازای درآمد مواد آرایشی بهداشتی و لاستیک و … هزینه ریزگردهای سمی را بر نیمی از کشور تحمیل کند.
منبع: golorkideh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب