خشكسالی نفس تالاب ها را به شماره انداخت!
به گزارش گل ارکیده همدان تالاب ها بعنوان یکی از شاهکارهای خلقت همواره مورد بی مهری قرار گرفته اند و بارش های کم سالیان اخیر بر وضعیت نگران کننده آنها دامن زده است. این اکوسیستم ها علاوه بر این که در حفظ تنوع زیستی منطقه نقش مهمی دارند، در بهبود معیشت جوامع محلی هم مؤثر هستند.
پیوستگی و پویایی زنجیره اکوسیستم، بهبود کیفیت آب و خاک، پیش گیری از وقوع سیلاب ها، ایجاد امکان رونق اقتصادی جوامع محلی، کمک به توسعه کشاورزی و گردشگری مناطق بخشی از تأثیرات تالاب ها و دریاچه هایی است که طی سال ها به سبب به هم آمیختن سوءمدیریت در بخش های مختلف و خشکسالی زمینه خشکیدن و فرسودن آنها را فراهم نموده ایم.
با وجود این که در سالهای اخیر تلاش هایی برای این زیستگاه های پرارزش انجام شده است اما هنوز هم نتوانسته آنها را به شکل کامل به چرخه حیات بازگرداند و جایگاه پرارزش تالاب ها را بعنوان بستری مناسب برای کارهای حوزه کشاورزی و گردشگری و ایجاد مکانی امن برای گیاهان و جانوران فراهم آورد.
تبعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ناشی از فرسایش و نابودی تالاب ها بیشتر از آنچه فکر می نماییم بر تنوع زیستی و اقلیمی منطقه تاثیر دارد و این تأثیرات از تعدیل اقلیم در منطقه تالاب ها، خدمات آن و کارکردهای تالاب پایدار قابل بحث است.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان، مبحث تالاب ها بعنوان یکی از بوم سازگان های مهم طبیعی کشور مطرح و از اولویت های سازمان محیط زیست است چونکه حفاظت از این اکوسیستم بسیار اثربخش و اثرگذار می باشد.
محسن جعفری نژادبسطامی به خبرنگار ایسنا می گوید: در کشور کنوانسیون بین المللی تالاب ها وجود دارد که در شهر رامسر برگزار شده و اهمیت جایگاه تالاب ها را بیشتر می کند ازاین رو وظیفه داریم بیشترین هدف گذاری را برای حفاظت از آنها داشته باشیم.
وی ادامه می دهد: تالاب ها اکوسیستم های مهمی هستند که ظرفیت های مختلفی دارند همینطور محلی برای تنوع زیستی بخصوص پرندگان یا پرندگان آبزی هستند اما مهم ترین اثر آنها در تغییر شرایط آب و هوای محیط یا اقلیمی است که در آن قرار دارند، نکته دوم اثراتی است که می توانند در طبیعت گردی، گردشگری و اشتغالزایی برای جوامع محلی داشته باشند.
جعفری نژادبسطامی خاطرنشان می کند: خیلی از تالاب ها کارکردهایی مانند پیشگیری از سیلاب را دارند و بعنوان مرزهای ذخیره آب عمل می کنند و میتوان برای ظرفیت های مهم اقتصادی از آنها استفاده کرد، علاوه بر این بعنوان محلی برای کارهای فرهنگی و اجتماعی برای جوامع محلی مهم هستند.
همه دستگاه ها باید برای حفاظت از تالاب ها پای کار باشند
وی توضیح می دهد: مبحث حفاظت از تنوع زیستی بخصوص پرندگان در تالاب ها یکی از مسائل مهم می باشد و لزوم دارد برای حفاظت از تالاب ها همه دستگاه ها و همینطور مردم پای کار باشند. امروزه کشور با بحران هایی مانند ریزگردها و فرسایش مواجه می باشد و یکی از کانون های ریزگردها تالاب ها هستند و اگر در طول سالیان سال خشک شوند می توانند کانون عمده ریزگرد باشند؛ همینطور ریزگردها می توانند روی جوامع محلی تأثیرات منفی داشته باشد و این نشان میدهد باید تلاش نماییم تالاب ها حفظ شوند.
این مقام مسئول درباره تالاب های استان همدان یادآور می شود: در این استان تالاب های طبیعی و مصنوعی زیادی وجود دارد که چم شور، پیرسلمان و آق گل همچون تالاب های طبیعی هستند، تالاب های مصنوعی هم بیشتر در چارچوب آب بندان ها مطرح می شوند که سد اکباتان و سد آبشینه از مهم ترین آنها به شمار می روند.
جعفری نژادبسطامی اضافه می کند: آنچه در سازمان حفاظت محیط زیست همدان اهمیت بیشتری دارد و در اولویت است حفاظت و راهبری از اکوسیستم های طبیعی مانند سه تالاب طبیعی نامبرده است، همینطور این سازمان در کنار دیگر سازمان ها حفاظت از تالاب های مصنوعی را هم انجام می دهد.
آثاری از تالاب چم شور در استان مشاهده نمی شود
وی درباره آخرین وضعیت تالاب های طبیعی استان همدان اظهار می کند: متأسفانه تالاب چم شور طی سالهای قبل صدمه های زیادی دیده که مهم ترین علت آن خشکسالی است، این تالاب در حوضه آبخیزی قرار داشت و به بارندگی وابسته بود و هم اکنون تقریباً آثاری از تالاب چم شور در استان مشاهده نمی گردد البته در آب بندهایی که در بالادست این تالاب راه اندازی شده، منابع آبی وجود دارد اما تغییر کاربری ها و خشکسالی ها سبب شد این تالاب از بین برود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان ادامه می دهد: خوشبختانه با اقداماتی که طی سالهای اخیر در تالاب پیرسلمان صورت گرفته؛ هم اکنون این تالاب یک تالاب آب دار است و وضعیت آبی خوبی دارد و تالابی پایدار شمرده می شود.
جعفری نژادبسطامی مطرح می کند: تالاب پیرسلمان در طول سال بخصوص فصول کشاورزی آبش کم می شود اما خشک نمی گردد و توانسته بعنوان یک بوم سازمان پایدار مطرح باشد. این تالاب توانسته تنوع زیستی منطقه را حفظ و ظرفیت های خوبی در بحث طبیعت گردی و گردشگری ایجاد نماید.
زباله تهدیدی برای تالاب پیرسلمان
وی شرح می دهد: به تبع این ظرفیت ها، تهدیدهایی مانند زباله بعنوان مساله ای مهم در اطراف تالاب وجود دارد که تلاش می شود با همکاری نهادهای مسئول مانند شهرداری و میراث فرهنگی ساماندهی بهتری صورت گیرد که اگر درصورتیکه از ظرفیت طبیعت گردی منطقه استفاده شد، گرفتار مشکل نشویم.
جعفری نژادبسطامی خاطرنشان می کند: همینطور سعی شده در این تالاب حفاظت از تنوع زیستی صورت گرفته و شکار غیر مجاز انجام نشود. در بحث برنامه های پاک سازی هم با کمک بخشداری و جوامع محلی اقدامات خوبی انجام شد اما همچنان این مساله نیازمند فرهنگسازی، آموزش و ایجاد تأسیسات زیربنایی حداقلی برای این قضیه است.
به گفته این مقام مسئول، تالاب آق گل که مهم ترین تالاب استان و در حاشیه دو استان همدان و مرکزی قرار دارد، تالاب بسیار ارزشمندی است و در صورت پایداری کارکردها و ظرفیت های خوب و چندگانه ای برای هر دو استان دارد.
وی اضافه می کند: این تالاب در گذشته به سبب برخی خصوصیت ها مثل نوع آبگیری، نوع مسیری که در آن قرار داشت و بهره مندی از منابع آبی رودخانه های غرب قره چای یا شراء و منابع آب های جاری و بارش ها بعنوان تالاب فصلی مطرح بود.
جعفری نژادبسطامی تصریح می کند: هم اکنون مسیرهای مختلفی که در گذشته از رودخانه قره چای و شراء به صورت مستقیم وارد تالاب می شد را دیگر نداریم، به عبارتی اکوسیستم منطقه کاملاً دست کاری شده و آنچه امروز در این عرصه آبخیز می بینیم بیشتر به سبب جریانات سیلابی یا آب هایی است که از راه کانال های کشاورزی است و بطور موقت وارد تالاب می شود.
به عقیده این مقام مسئول، تالاب آق گل امروزه از منابع عمده آبی که می توانست بهره مند باشد و در وضعیت تالاب بسیار تأثیرگذار است، کمتر بهره می برد همینطور این تالاب چندین سال خشک بود اما با بارش های دو سال گذشته و زحمات مجموعه حفاظت محیط زیست استان و هدایت سیلاب جاری به سمت تالاب، نجات پیدا کرد.
وی مطرح می کند: دو سال قبل تالاب آق گل جلوی بحران سیلاب را گرفت، آبدار شد و توانست شرایط پایداری خویش را داشته باشد اما احیاء نشد، چونکه به جهت اینکه بتوانیم بگوییم یک تالاب احیاء شده باید طی سالیان متمادی آنرا به شرایط پایدار برسانیم.
جعفری نژادبسطامی ادامه می دهد: برای این تالاب پیگیری های زیادی صورت می گیرد و تلاش می شود حق آبه پایداری برایش از منابع آبی بخصوص رودخانه قره چای بگیریم همینطور قنات ها و چاه هایی اطراف این تالاب وجود دارد و زمانی که سطح آب های زیرزمینی بالا بود همه آب به تالاب می رفت و ظرفیت خوبی بود.
کشاورزی منطقه به ظرفیت تالاب آق گل صدمه زده است
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان، منابع آبی که در کشاورزی منطقه استفاده می شود یکی از دلایلی است که به ظرفیت تالاب آق گل صدمه زده و تالاب را به خشکی رسانده است. اطراف این تالاب زمینهای سبز و کشاورزی خوبی دیده می شود که نشان میدهد منابع آبی در این منطقه وجود دارد اما به مسیرهای دیگری هدایت می شود و ضمن این که کشاورزی هم بسیار مهم می باشد اما توسعه پایدار توسعه ای است که همه جوانب را درنظر بگیرد.
وی بیان می کند: تالاب آق گل در حوزه آبریز و توسعه پایدار گرفتار مشکل شده، این تالاب توانسته کشاورزی منطقه را احیاء کند اما خود با مشکلاتی روبرو شده است. سازمان حفاظت محیط زیست در چند ابعاد روی این مورد کار کرده است، در گام اول طرحی با همکاری جوامع محلی و دستگاه های مسئول دو استان صورت گرفته تا به هدف گذاری مشترکی درباره اهمیت تالاب و حفظ آن برسیم.
جعفری نژادبسطامی با اعلان اینکه طرح در مرحله نهایی شدن است، می گوید: به سر فصل مشترکی برای این امر رسیده ایم و ارزش های تالاب برای دو استان تعریف شده؛ همینطور درباره این کار مهم با جوامع محلی دو استان صحبت شد تا همراهی و همکاری لازم صورت گیرد اما باز هم نیازمند پیگیری ها و فرهنگسازی بیشتر است.
حق آبه تالاب ها مشخص شود
وی با اشاره به این که همه تالاب ها به آب وابسته هستند، یادآور می شود: اگر آب را از تالاب حذف نماییم گودال بدون آب خواهد بود، مطالعات مختلفی طی سالهای پیش صورت گرفته که حق آبه تالاب ها مشخص شود و در مورد تالاب آق گل هم این اتفاق صورت گرفته است؛ بعنوان نمونه هم اکنون می دانیم این تالاب با چه میزان آب می تواند یک اکوسیستم احیاء شده باشد و این حق آبه از سوی وزارت نیرو بعنوان متولی عرضه شده است.
وی اضافه می کند: وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای باید در دو استان همدان و مرکزی برنامه ریزی برای هدایت آب تالاب داشته باشند و از همه ظرفیت ها استفاده کنند شاید لازم باشد از حق آبه ای که برای کشاورزی منطقه از راه چاه های غیر مجاز منطقه است، میزان برداشت پیشبینی شده را کنترل و کم کنند و به سمت تالاب هدایت شود.
جعفری نژادبسطامی ادامه می دهد: این کار می تواند از راه کانال ها و منابع آبی که در رودخانه بالادست است و به سمت تالاب می رود، هدایت شود و منابع آبی منطقه باید مدیریت شده تا تالاب حفظ شود.
وی یکی از ارزش های مهم این تالاب را تنوع زیستی و بخصوص پرندگان می داند و می گوید: پرندگان آبزی به این منابع وابستگی زیادی دارند، در تالاب آق گل حدود ۵۰ گونه پرنده زیست می کنند و بخصوص در فصل مهاجرت پرندگان شکاری، خوتکا، پلیکان و فلامینگو و انواع اردک ها زیست دارند و این نشان میدهد تالاب آق گل اکوسیستم ارزشمندی است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان اظهار می کند: برپایه بررسی های صورت گرفته تالاب آق گل یک زیستگاه میانه برای پرندگانی است که در تالاب هایی مثل تالاب میقان در استان مرکزی یا تالاب های استان های همجوار ماندگار می شوند و نشان دهنده این است که اگر روند مهاجرت و پرواز پرندگان از این مسیر به هر علت حذف شود این پرندگان در راه بقای خود گرفتار مشکل خواهند شد.
زنگ خطر تالاب آق گل به صدا درآمده است
وی شرح می دهد: باتوجه به بارش های خیلی کم سال جاری شاید به این که تالاب آق گل تا یک ماه دیگر آب داشته باشد، امیدوارانه نیست و این زنگ خطر و اخطار بسیار جدی برای این تالاب است. علاوه بر این بیشتر تالاب ها بخصوص تالاب هایی که اثرگذار هستند گرفتار بحرانند و باید چاره اندیشی عاجلی برای آنها صورت بگیرد چونکه با این فرایند تالاب هایی مثل بختگان را از دست دادیم و تالاب ارومیه گرفتار مشکلات خاص شد.
جعفری نژادبسطامی با اشاره به این که در ارتباط با این تالاب اخیرا دیداری با استاندار مرکزی داشتیم و پیگیر دریافت تفاهم نامه ای بین دو استان مرکزی و همدان هستیم، تاکید کرد: امیدواریم بتوانیم منابع آب را به سمت تالاب هدایت نماییم و تابحال توانستیم چند کانال را پیشبینی کرده و بعنوان کار اجرایی انجام دادیم.
تالاب ها از خشکسالی صددرصد صدمه دیده اند
به اعتقاد این مقام مسئول، باید از منابع آب جاری شامل چاه ها، قنات ها و رودخانه ها منابع آب پایداری را معرفی نماییم همینطور یکی از مهم ترین اکوسیستم هایی که در خشکسالی صددرصد صدمه دیده اند و خواهند دید، تالاب ها هستند.
وی درباره ظرفیت گردشگری تالاب های همدان می گوید: تالاب های طبیعی و مصنوعی استان دارای ظرفیت های خوب گردشگری هستند و باید برای آن برنامه ریزی نماییم، از طرفی اعتقاد داریم طبیعت گردی باید صورت بگیرد و ضمن این که از طبیعت منطقه استفاده می نماییم بعنوان توریستهایی که خویش را وابسته به طبیعت می بینیم نباید ردپایی از خود در طبیعت باقی بگذاریم اما متأسفانه این فرایند در کشور ضعیف دیده شده است.
جعفری نژادبسطامی مطرح می کند: در رابطه با بهره گیری از پتانسیل گردشگری در تالاب پیرسلمان اقداماتی صورت گرفته اما مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست استان نیست، در این راستا از شهرداری درخواست کردیم طرحی با برنامه و چارچوب تهیه کنند که بعنوان دستکاری در طبیعت نباشد.
حضور توریست به پایداری تالاب کمک می کند
وی اضافه می کند: درباره تالاب آق گل اعتقاد داریم باید زیرساخت های گردشگری در فاصله مناسب از تالاب پیشبینی شود چونکه حضور توریست به پایداری تالاب کمک می نماید و حضور افراد علاقمند می تواند سبب شود آب را همیشه در تالاب داشته باشیم، علاوه بر این ارتباط متقابل بین وجود طبیعت گرد و پایداری تالاب وجود دارد و یکی از اولویت ها در تالاب آق گل است و این مساله به میراث هم ابلاغ گردیده است.
جعفری نژادبسطامی با اعلان اینکه از تالاب ها بعنوان شاهدان طبیعی یاد می نماییم، ادامه می دهد: زمانی که تالاب ها بر اثر کمبود بارندگی خشک شوند قربانیان خشکسالی می شوند؛ چونکه تالاب ها حق آبه ای را می خواهند که هنوز اولویت نشده؛ مثلاً حق آبه های کشاورزی، شرب و صنعت داریم که متولیان زیادی دارند اما هنوز حق آبه ای برای طبیعت، آیندگان و سلامت مردم به صورت اجرایی عملیاتی نشده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان با تاکید بر این که یکی از مهم ترین اکوسیستم هایی که بر اثر خشکسالی صددرصد صدمه دیده اند و خواهند دید تالاب ها هستند، اظهار می کند: باتوجه به شرایط تالاب پیرسلمان احتمال نمی رود که به صورت کامل خشک شود و تلاش می شود همیشه آب داشته باشد.
وی با اشاره به این که تالاب آق گل در گذشته هم بعنوان تالاب فصلی مطرح بوده و چند ماه خشک می شده است، تصریح می کند: با مطالعات انجام شده احتمال دارد که این تالاب در طول سال آب داشته باشد و مهم این است که حق آبه تالاب، به آن پرداخت گردد همینطور به دنبال این هستیم که تالاب همیشه آب داشته باشد و پیشبینی شده اگر بارش نداشته باشیم تالاب حداکثر تا یک ماه آینده خشک شود.
جعفری نژادبسطامی در ادامه توضیح می دهد: خشکسالی متغیری است که به مسائلی مانند بارش و برداشت بیش از اندازه از منابع آبی و کشاورزی وابسته است. باآنکه در سالهای قبل اقدامات خوبی دراین زمینه انجام شده اما کافی نبوده چونکه اگر کافی بود امروزه شرایط تالاب ها به این صورت نبود.
آب در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار بگیرد
وی با تاکید بر این که کشاورزی بعنوان یک تهدید برای تالاب هاست، می گوید: در بعضی مواقع سدسازی نه تنها کمکی نکرده بلکه تهدید هم است. باید متغیرهایی در دست سازمان حفاظت محیط زیست باشد؛ بعنوان نمونه متغیر ما آب است اما در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست نیست و متولی دیگری دارد.
این مقام مسئول تاکید می کند: اگر بتوانیم مساله را در یک جا مدیریت نماییم مشکل تالاب ها حل می شود، تا زمانی که برای آب منافع متغیری تعریف می شود امیدواری وجود ندارد و حتما باید در بحث مدیریت آب به یک هدف گذاری مشترک برسیم تا بتوانیم این مراحل را پشت سر بگذاریم و امیدوار باشیم.
ارزش واقعی آب در کشور مشخص نشده است
جعفری نژادبسطامی با اعلان اینکه تابحال برای احیاء و حفظ تالاب ها کارهای زیادی باید انجام می شده که نشده است، اظهار می کند: در کشور برای منابع مختلف ارزش گذاری می نماییم، اما برای منابعی مثل آب، خاک و هوا به معنای واقعی خود این اتفاق نیفتاده است؛ در صورتی که اگر ارزش واقعی آب مشخص می شد امروزه با این حد عدم بهره وری روبرو نبودیم و مصرف بی رویه آب در کشور دیده نمی شد.
وی با اشاره به این که میانگین مصرف آب آشامیدنی در کشور دو برابر کشورهای پیشرفته است، خاطرنشان می کند: ایران کشور کم بارانی است و سابقه کشور نشان میدهد پیشینیان برای مدیریت آب قنات می زدند اما این مسیر از بین رفته و زدن سدها متداول شده است، به عبارتی وقتی آب را از زیرزمین به سطح زمین می آوریم برداشت و تبخیرش بیشتر خواهد شد و آب در اختیار واقعی قرار نمی گیرد و مدیریت منابع آب مسیر غلطی را طی می کند.
در مناطقی از کشور به آب های فسیلی رسیده ایم
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان با اعلان اینکه کشاورزان هر چه قدر خواسته اند از آب بهره برده اند، ادامه می دهد: فرونشست هایی که امروز می بینیم به سبب مصرف بی رویه منابع آب های زیرزمینی است، در مناطقی از کشور به آب های فسیلی رسیده ایم و این خطر واقعی برای آیندگان است. تفکر ما در ارتباط با آب اشتباه و برنامه ریزی مان غلط است و تک تک شهروندان در استفاده بی رویه از آب مقصر هستند.
منبع: golorkideh.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب