در گزارش گل اركیده مطرح شد؛
كاهش آب چاه های حوضه زاینده رود بیشتر از یك رودخانه كامل است
به گزارش گل اركیده یك پژوهشگر حوزه آب اخطار داد: كاهش برداشت آب از چاه ها و قنات های حوضه زاینده رود از كل جریان آب سالانه رودخانه زاینده رود و مجموع آب های انتقال یافته از كارون و دز به این حوضه بیشتر است.
سروش طالبی، پژوهشگر آب و توسعه در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با اینكه بحث رایج در ارتباط با مسائل آب حوضه زاینده رود عموما مربوط به خشكی رودخانه است، چالش های در رابطه با آب زیرزمینی، كوچك تر از مسائل آب سطحی نیست.
وی توضیح داد: از گذشته در شهر اصفهان و بلوكات آن از منابع آب زیرزمینی علاوه بر آب سطحی، برای مصارف مختلف استفاده می شده است. آب اغلب مادی ها (نهرهای منشعب از رودخانه) به صورت منقطع و دوره ای به اراضی می رسیده است، اما آب زیرزمینی همواره قابل استفاده بوده است كه مابقی نیاز را برآورده می كرده است.
طالبی افزود: آب زیرزمینی در این ناحیه با استفاده از چشمه های طبیعی و یا دست ساز، چاه های كم عمقی كه با دست و یا حیوان آب آنرا بیرون می كشیده اند، قنات و كِی كه نهری برای زه كشی آب مازاد اراضی بالادست روستا و تامین آب برای اراضی پایین دست بوده، استحصال می شده است.
كاهش ۱۶۲۷ میلیون مترمكعبی مصرف آب از چاه ها و قنوات در حالی است كه كل جریان آب سالانه رودخانه زاینده رود با تمامی آب های انتقال یافته از حوضه كارون و دز به آن، ۱۴۹۲ میلیون مترمكعب است و ازاین رو میزان كاهش آب برداشت شده از منابع زیرزمینی بیشتر از حجم آب یك رودخانه زاینده رود بوده استاین پژوهشگر آب تصریح كرد: ارتباط میان آب زیرزمینی و جریان آب رودخانه از گذشته برای اهالی اصفهان شناخته شده بوده است. به صورتی كه محمد مهدی بن محمدرضا الاصفهانی در كتاب نصف جهان فی تعریف الاصفهان اشاره می كند كه در تابستان كه جهت زراعت برنج به بلوك لنجان آب زنده رود را می گیرند و آب از شهر و نهرهای آن قطع می شود آب چاه ها پایین رفته و روزی كه آب و نهرها جریان می یابد همان روز نشر آن به چاه ها بروز می كند و آب روی به تزاید می گذارد.
طالبی تصریح كرد: اما با ورود تكنولوژی حفر چاه عمیق و پمپاژ از دهه ۴۰، به تدریج برداشت از آب زیرزمینی به شكل بی رویه ای افزایش پیدا كرد و در اواسط دهه ۸۰ به اوج خود رسید. با كاهش جریان آب رودخانه، كشاورزان منابع آب مورد نیاز خویش را از راه آب زیرزمینی جبران كردند و این مورد بر تشدید برداشت از آب زیرزمینی تأثیر گذاشت.
وی خاطرنشان كرد: دسترسی به آب زیرزمینی در بالادست سد زاینده رود در استان اصفهان، غرب و جنوب غرب شهر اصفهان و حاشیه رودخانه در شرق اصفهان بیشتر فراهم است و خیلی از اراضی شرق اصفهان از آب زیرزمینی پایداری بهره مند نیستند. كشاورزان صاحب چاه در مناطق دارای آبخوان غنی توانسته اند حق جدیدی بر منابع آب ایجاد كنند و منافع گسترده ای ناشی از دسترسی دائمی به آب و امكان كشت های پرمصرف و سودآور، به دست بیاورند. همینطور تامین آب برای شهرها و صنایع حوضه هم بهانه ای را فراهم می كرده است تا با حفر چاه های جدید دستبرد بیشتری به آب زیرزمینی زده بشود.
طبق اطلاعات آب قابل برنامه ریزی حوضه آبریز زاینده رود، مجموع آب قابل برداشت برای پایداری سفره های آب زیرزمینی این حوضه ۲ هزار و ۶۳۰ میلیون مترمكعب است؛ در صورتیكه پروانه های بهره برداری صادر شده از جانب وزارت نیرو برای مصارف آب زیرزمینی این حوضه بیشتر از ۵ میلیارد مترمكعب است و علاوه بر این خیلی از چاه های موجود هم بدون پروانه هستند.
نمودار زیر نشان داده است میزان برداشت آب از چاه ها و قنوات در حوضه زاینده رود در سال ۱۳۸۵-۸۶، ۳ هزار و ۹۳۹ میلیون مترمكعب بوده است و به علت محدودیت آبخوان ها، این میزان هر ساله كاهش یافته و در سال ۱۳۹۴-۹۵، به ۲ هزار و ۳۱۲ میلیون مترمكعب رسیده است. كاهش ۱۶۲۷ میلیون مترمكعبی مصرف آب از چاه ها و قنوات در حالی است كه كل جریان آب سالانه رودخانه زاینده رود با تمامی آب های انتقال یافته از حوضه كارون و دز به آن، ۱۴۹۲ میلیون مترمكعب است و ازاین رو میزان كاهش آب برداشت شده از منابع زیرزمینی بیشتر از حجم آب یك رودخانه زاینده رود بوده است. تعداد چاه ها و قنوات حوضه زاینده رود و میزان برداشت آب آنها
(منبع: دفتر مطالعات پایه شركت مدیریت منابع آب ایران)این پژوهشگر آب اضافه كرد: برداشت بی رویه از آب زیرزمینی به اشكال مختلف بر وضعیت بهره برداری ناعادلانه از آب و جابه جایی آب از مصارف سنتی زاینده رود به مصارف جدید اثرگذار بوده است. منابع آب زیرزمینی در غرب حوضه تامین كننده آب رودخانه زاینده رود است و طی سالیان اخیر در مركز و شرق حوضه در صورت جریان آب رودخانه، نفوذ به آب زیرزمینی اتفاق می افتد. به همین جهت با افت تراز آب دشت ها، جریان آب از چشمه ها به رودخانه در بالادست كاهش پیدا كرده است و در پایین دست هم آب رودخانه به زمین نفوذ می كند.
كاهش بارش در حوضه زاینده رود در سال زراعی ۹۶-۹۷ و سال زراعی ۸۶-۸۷ بی سابقه و بسیار شدید بوده اند اما به علت تخلیه آب زیرزمینی دشت های حوضه آبریز زاینده رود و كاهش آبدهی چاه ها، قنات ها و چشمه ها از ۴.۲ میلیارد مترمكعب به ۲.۴ میلیارد مترمكعب اثرات خشكسالی سال ۹۶-۹۷ بسیار ملموس تر و شدیدتر بوده استبر اساس اطلاعات شركت آب منطقه ای اصفهان، در سال های گذشته حدود ۴۰ درصد از مقدار آبی كه از سد چم آسمان به دشت اصفهان وارد می شود، در طول مسیر رودخانه تا شبكه رودشتین، به زمین نفوذ می كند و به صورت متوسط ۲۴ مترمكعب از آب در این محدوده از جریان رودخانه كم می شود كه در نتیجه آب مورد احتیاج به اراضی رودشتین نمی رسد و كشاورزان این محدوده را با مشكل مواجه می كند. از سوی دیگر تخلیه آبخوان ها علاوه بر تأثیر بر جریان رودخانه و حقابه داران آب سطحی، خشكی قنات ها و چاه های قدیمی خیلی از بهره برداران را هم سبب گشته است.
طالبی توضیح داد: كاهش امكان برداشت از آب زیرزمینی باعث تشدید شرایط بحرانی در سال های خشك می شود. در خلال چند دهه اخیر، كاهش بارش در حوضه زاینده رود در سال زراعی ۹۶-۹۷ و سال زراعی ۸۶-۸۷ بی سابقه و بسیار شدید بوده اند اما به علت تخلیه آب زیرزمینی دشت های حوضه آبریز زاینده رود و كاهش آبدهی چاه ها، قنات ها و چشمه ها از ۴.۲ میلیارد مترمكعب به ۲.۴ میلیارد مترمكعب اثرات خشكسالی سال ۹۶-۹۷ بسیار ملموس تر و شدیدتر بوده است.
منبع: گل اركیده
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب