خشكسالی نفس سه تالاب بین المللی گنبد را به شماره انداخت
گل اركیده: گنبدكاووس - خشكسالی های یك دهه اخیر در كنار بالا بودن تبخیر آب در بخش مرزی داشلی برون در شمال گنبدكاووس كه سه تالاب بین المللی آلاگل، آلما گل و آجی گل در آن واقع هستند، نفس این سه پهنه آبی را به شماره انداخته است.
سه تالاب گنبدكاووس در دوم فوریه 1971 میلادی برابر با 13 بهمن 1349 با حضور نمایندگانی از 18 كشور در شهر 'رامسر' استان مازندران و انعقاد معاهده ای جهانی كه سال ها بعد به كنوانسیون رامسر مشهور شد، اهمیتی بین المللی یافتند.
تالاب های آلاگل، آلماگل، آجی گل گنبد باآنكه برپایه كنوانسیون رامسر جزو تالاب های نیمه خشك دسته بندی شده اند اما به علت موقعیت جغرافیایی و آب خوبی كه بخصوص در گذشته داشتند، علاوه بر اینكه پناهگاه خوبی برای رشد و نمو گونه های مختلف جانوری و گیاهی منطقه بوده و به آن حیات می بخشند، هرساله میزبان صدها هزار پرنده مهاجر از منطقه سیبری كشور روسیه هم هستند.
این تالاب ها در مواقعی كه پر آب هستند، استراحتگاه بسیار خوبی برای تفریح اهالی مرزنشین، مسافران و گردشگران در چهار فصل سال محسوب می شوند اما اكنون بر اثر خشكسالی، حال و روز خوشی ندارند و نیازمند توجه و تدبیر ویژه برای بازگشت به دوران خوش گذشته اند.
بدون تردید وجود سه پهنه آبی طبیعی كه مجموعا بالغ بر سه هزار هكتار وسعت با عمیق تقریبی 2 تا 4 متر در منطقه گرم و خشك بخش مرزی داشلی برون گنبدكاووس كه میانگین بارش سالانه آن كمتر از 250 میلی متر و تبخیر سالانه آن هم سه تا پنج برابر میزان بارش است، یك موهبت الهی به حساب می آید.
اما كنون به علت خشكسالی های متوالی و سراسری ایران اسلامی در یك دهه اخیر و متعاقب آن تبخیر بالا و هم احداث چند سد در بالادست رودخانه مرزی اترك، آب موجود دراین تالاب ها رو به آخر است.
به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدكاووس به رغم آنكه وسعت تالاب آلاگل بر مبنای كنوانسیون رامسر، 920 هكتار ثبت شده اما در سال هایی كه تنش آبی وجود ندارد از وسعت 2500 هكتاری برخوردار می شود، ولی اكنون به علت خشكسالی و تبخیر بالا، وسعت آن به حدود 900 هكتار مصوب در كنوانسیون رامسر با عمق 30 سانتی متر تا یك متر و نیم رسیده است.
غلامرضا كریمی اظهار داشت: دو تالاب دیگر منطقه شامل آلماگل با وسعت تقریبی 220 هكتار و آجی گل با وسعت تقریبی 300 هكتار از نظر آبی ضعیف تر هستند و الان كمتر از یك سوم از وسعت آنان آبی با عمق 20 تا 50 سانتی متر دارد.
وی افزود: احتمال خشك شدن دو تالاب آجی گل و آلماگل در صورتیكه باران كافی مرداد ماه جاری چه در منطقه گنبدكاووس و چه در منطقه بالادست رودخانه اترك یعنی استان خراسان شمالی نبارد، بسیار بالا است.
كریمی خاطرنشان كرد: این دو تالاب بین المللی در سال های گذشته هم خشك شده بودند اما در فصل های پاییز، زمستان و بهار كه میزان بارش ها بیشتر می شود، مجددا احیا می شوند.
وی با اشاره به اقدامات اداره كل حفاظت محیط زیست گلستان و اداره تابعه آن در گنبدكاووس درحوزه تالاب ها، اظهار داشت: برای آبگیری این سه تالاب امسال و با صرف سه میلیارد ریال هزینه، كانال های انتقال آب به این تالاب ها لایروبی شد تا به محض بارش های فصلی و طغیان رودخانه اترك نسبت به آبگیری آنان اقدام گردد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدكاووس افزود: این تالاب ها در ماه اردیبهشت امسال كه بارش های خوبی در منطقه و بالادست رودخانه اترك داشتیم، آبگیری شدند اما همانگونه كه اشاره شد، فقدان بارندگی در دو ماه اخیر و تبخیر بالا، سبب كم آبی سه تالاب و به احتمال زیاد خشك شدن دو تالاب از این مجموعه در ایام آینده می گردد.
مسئول محیط بانی تالاب آلاگل بعنوان بزرگترین تالاب بین المللی گلستان چندی قبل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در مورد اهمیت و كاركرد تالاب ها اظهار داشته بود: تولید رطوبت در منطقه برای جلوگیری از فرسایش خاك، كنترل ریزگردها و سیلاب های فصلی، تلطیف آب و هوا، توسعه گردشگری و مكانی بعنوان زیستگاه گونه های مختلف گیاهی و جانوری به خصوص پرندگان مهاجر از مهمترین كاركردهای تالاب ها است.
حامد آتابای، نقش تالاب ها را در تشكیل جوامع محلی و سكونتگاه های آنان و هم استفاده از آب تالاب ها برای آبزی پروری و كشاورزی موثر دانسته و اظهار داشته بود: وجود سه تالاب بین المللی در منطقه نوار مرزی اینچه برون گنبدكاووس به ماندگاری جوامع محلی در این منطقه گرم و خشك و جلوگیری از ورود ریزگردها از بیابان 'قره قوم' تركمنستان به داخل كشور كمك كرده است.
به گفته وی، منابع غذایی موجود در تالاب ها بخصوص آلاگل فرصت خوبی برای پرندگان مهاجر و بومی منطقه برای رشد و زادآوری بوده و از این حیث این اكوسیستم های آبی گهواره های تنوع زیستی دنیا به شمار می روند كه نقش مهمی در بقای انواع گونه های گیاهی و جانوری وابسته به خود ایفا می كنند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدكاووس هم درمورد اهمیت تالاب ها اعتقاد دارد كه این پهنه های آبی دارای غنای زیستی فوق العاده ای بوده و از كانون های اصلی تنوع زیستی به شمار می روند كه باید مورد توجه و حفاظت جدی قرار گیرند.
كریمی می گوید كه باآنكه سه تالاب بین المللی آلاگل، آلماگل و آجی گل جزو تالاب های نیمه خشك كنوانسیون رامسر ثبت شده اند اما هرگونه كم توجهی و تخریب تالاب ها، به یقین خسارت های زیست محیطی فراوانی به منطقه وارد می نماید.
وی به انجام مطالعات علمی در مورد اختصاص حقابه به این سه تالاب بین المللی كه چند سال قبل انجام شد هم اشاره نمود و اضافه كرد: بر این اساس میزان حقابه پیشنهادی برای آلاگل سالانه 16 میلیون متر مكعب و دو تالاب آجی گل و آلماگل هر كدام چهار میلیون متر مكعب تعیین و به وزارت نیرو ارسال شد.
كریمی افزود: هنوز این حق آبه ازسوی وزارت نیرو مورد تصویب قرار نگرفته است اما با تصویب آن می توان به حفظ همیشگی این سه تالاب و استفاده از كاركردهای آن در منطقه امیدوارتر بود.
وی خاطرنشان كرد: در صورت استمرار خشكسالی ها در چند سال آینده و اختصاص ندادن حقابه به این سه تالاب، امكان بروز ریزگردها درمنطقه وجود دارد اما درصورت بارش های سالانه در سه فصل پاییز، زمستان و بهار، تالاب های آلاگل، آجی گل و آلماگل مجدا آبگیری و احیا شده و جای نگرانی نیست.
مدیر امور آب سه شهرستان گنبدكاووس، مینودشت و گالیكش هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در پنج سال قبل به علت خشكسالی های مستمر، روان آب بسیار اندكی در رودخانه مرزی اترك كه منبع اصلی تامین آب كشاورزان و دامداران بخش مرزی داشلی برون شهرستان گنبد و سه تالاب بین المللی آن می باشد، جاری بوده است.
حسین قنبری اضافه كرد: منابع آبی ما در این سال ها بسیار كاهش یافته و مشكلات جدی هم برای كشاورزان و دامداران بوجود آورده و اولویت نخست وزارت نیرو و آب منطقه ای، تامین آب شرب انسان، كشاورزان و دامداران است.
وی با اشاره به بارش های خوب اردیبهشت امسال و طغیان رودخانه اترك، افزود: این بارش ها سبب شد تا علاوه بر آبگیری سه تالاب بین المللی، در سد دانشمند بخش مرزی داشلی برون گنبد هم مقداری ذخیره آب شود كه اكنون برای مصارف كشاورزان منطقه مورد استفاده قرار می گیرد.
قنبری خاطرنشان كرد: درحال حاضر مشكل اصلی ما كه سراسری هم می باشد، كمبود منابع آبی به علت خشكسالی ها و كاهش بارش ها است و در صورت تامین منابع آبی مناسب، بطور قطع به تالاب ها بعنوان ذخیرگاه هم حقابه داده می شود اما فعلا باید منتظر بارش های خوب بود.
به گزارش گل اركیده به نقل از ایرنا و برپایه اعلام اداره حفاظت محیط زیست گنبدكاووس، از گیاهان حاشیه سه تالاب این شهرستان می توان به 'علف شور، جارو تركمنی، سلمه سفید، گز شاهی، خار شتر، یولاف وحشی و آتریپلكس' و از گیاهان بن در آب این تالاب ها می توان به 'نی، جگن و لویی' و از گیاهان غوطه ور در آب هم به 'بو مادران آبی و گونه ای گوشاب' اشاره نمود.
همچنین مهمترین پستانداران ساكن در حاشیه این سه تالاب بین المللی می توان به 'روباه معمولی، روباه سردم سیاه (تركمنی)، گربه دشتی، شغال، گراز، تشتی، جرد بزرگ، جرد لیبی و موش صحرایی' اشاره نمود.
اما مهمترین پرندگانی كه در اراضی پیرامون تالاب ها شامل پرندگان آبزی، كنار آبزی و خشكی زی زیست می كنند و یا پرندگانی كه برای زمستان گذرانی، زادآوری به این تالاب ها می آیند می توان به فلامینگو، قو، انواع اردك، غاز، كاكایی، پرستوی دریایی و حوا صیل ها، خروس كولی، سلیم ها و آبچیلیك ها، كوكرها، كلاغ سیاه، كوكو، زنبور خوارها، سبز قبا، جغدها، سار گپه، سنقرها، شاهین، دلیجه، عقاب دریایی دم سفید و شاهی اشاره نمود.
همچنین از دوزیستان و خزندگانی كه درمجموعه ی تالاب های بین المللی آلاگل، آجی گل و آلما گل زندگی می كنند می توان به قورباغه مردابی، وزغ سبز، لاك پشت بركه ای، لاك پشت كاسپی، لاك پشت افغانی، انواع مارمولك ها، كور مار سلیمانی، مار آبی، مار چلیپر، مار آتشی، تیر مار، كفچه مار و افعی اشاره نمود.
اما از انواع ماهی ها كه در مجموعه تالاب های گنبدكاووس زندگی می كنند می توان 'گاو ماهی، سر گنده، پاروا، كلمه، اسبله ماهی، گامبوزیا، فیتو فاك، كپور، آمور، كاراس و سیاه ماهی' را نام برد.
شهرستان گنبدكاووس با 350 هزار نفر جمعیت درشرق استان گلستان واقع است و تلاب های بین المللی آلاگل، آلما گل و آجی این شهرستان در بخش م زی داشلی برون و در جوار نوار مرزی با تركمنستان قرار دارند.
1860/3039/
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب